आता काही देणे घेणे उरले नाही

आता काही देणे घेणे उरले नाही

१) हे मृत्यो..!

जगायचे होते ते जगून झाले
करायचे होते ते करून झाले
द्यायचे होते ते देऊन झाले
घ्यायचे होते ते घेऊन झाले....!

हे मृत्यो..! तुला यायचे असेल तर ये
कधीही.....; तुझ्या सवडीने
तुला टाळावे असे आता कारण उरले नाही
आता काही देणे घेणे उरले नाही.....!!

२) आयुष्याची दोरी

आयुष्याच्या दोरीची अंतिम किनार
माझी मला दिसायला लागली
जीव घाबरा अन् नाडी मंदावून
श्वासेही घरघरायला लागली

बराच पुढे निघून आलोय मी आता
रामनाम सत्याशिवाय काही उरले नाही
मोह,माया; मद,हेवा; काम-क्रोध यांचेशी
मला आता काही देणे घेणे उरले नाही

                                        गंगाधर मुटे
..........................................................

आता काही देणे घेणे उरले नाही

 आता काही देणे घेणे उरले नाही

१) तृप्ततेची चमक

तुझ्यात मी? की माझ्यात तू? नाही माहीत
तरीपण आपले छानपैकी यमक जुळत आहे
दिले फ़ाटक्या हातांनी तुला मी... तेवढ्यानेच
तृप्ततेची चमक तुझ्या नजरेत खेळत आहे

जिथे झालेय मीलन मनाचे मनाशी
तिथे रूप-स्वरूपाला काही अर्थ उरले नाही
हे नाशवंत काये..! मला तुझ्याशी
आता काही देणे घेणे उरले नाही.....!!
***
२) मर्यादा सहनशीलतेची

तू "काय रे" म्हणालास, मी "नमस्कार" म्हणालो
तू "चिमटा" घेतलास, मी "आभार" म्हणालो
तू "डिवचत" राहिलास, मी ''हसत'' राहिलो
तू "फाडत" राहिलास, मी "झाकत" राहिलो

माझी सोशिकता संपायला आली.. पण
मर्कटचाळे, तुझे काही सरले नाही
बस कर मित्रा, हा घे शेवटचा रामराम माझा
तुझे-माझे... आता काही... देणे घेणे.... उरले नाही
***
३) आत्मप्रौढी
मी फ़ूले मागितली, तू काटे दिलेस
फ़ुंकरी ऐवजी धपाटे दिलेस
तुझ्या पौरुषी अहंकारात
माझे अस्तित्वच नाकारले गेले
तुझ्या आत्मप्रौढी समोर
माझे आत्मक्लेश पुरले नाही
म्हणून मलाही तुझ्या अहंमन्यतेशी
आता काही देणे घेणे उरले नाही.....!!
***
४) फ़टाकडी

तू आलीस आणि घुसलीस
हृदयाची सारी दारे ओलांडून
थेट ....... हृदयाच्या केंद्रस्थानी

तू असतेस..... तेंव्हा तू असतेस
तू नसतेस..... तेंव्हाही तूच असतेस
मला कसे एकटे म्हणुन सोडतच नाहीस तू

त्यामुळे.. हो त्याचमुळे....."त्या फ़टाकडीशी"
माझे आता, काही देणे घेणे उरले नाही.....!!

                                गंगाधर मुटे
..........................................................

गंधवार्ता

गंधवार्ता

दोर गळ्यात लटकवून
बाप झुलतोय झाडावर
माय निपचित पडलीय
हृदय फाटता धरतीवर

बाळ खिदळतंय मनीसंगे
मिशा तिच्या धरता-धरता
नाही जराशी त्याला
कसलीsssचं गंधवार्ता

                  गंगाधर मुटे
...................................    

हिशेबाची माय मेली?

हिशेबाची माय मेली?

कशी झोपडी हीच अंधारलेली?
कुण्या उंदराने दिवावात नेली?

पुजारी पुसे एकमेकांस आता
नटी कोणती आज नावाजलेली?

तिला घाबरावे असे काय आहे
अशी काय ती तोफ़ लागून गेली?

किती नाडती आडदांडे तराजू
कशी रे हिशेबा, तुझी माय मेली?

कुणी हासला तो कळ्या कुस्करोनी
कशी दरवळावीत चंपा चमेली?

म्हणाले 'अभय' 'ते' तुरुंगात डांबू
''जरी आमुची तूच तक्रार केली..!''

                   गंगाधर मुटे
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
(वृत्त - भुजंगप्रयात )

गणपतीची आरती

गणपतीची आरती

जय गणेश, श्री गणेश, नमो श्रीगणेशा
आरती स्विकार करा, वंदितो परेशा ॥धृ॥

वक्रतुंड,तिलकउटी, दंत कर्ण न्यारी
कमळ,शंख,फ़रशी करी, मूषावरी स्वारी
खंड तिन्ही मुकुटमणी, समर्था नरेशा ॥१॥

पर्णजुडी हरळीची, रुची मोदकाची
नारिकेल कलशाला, आम्र तोरणाची
रिद्धिसिद्धी पायावरी लोळती हमेशा ॥२॥

तुच बाप,माय तुची, आम्ही तुझी लेक
एक आस जीवनास, पंथ दावी नेक
अभयहस्त पाठीवरी, ठेवुनि सर्वेशा ॥३॥

                               गंगाधर मुटे
................................................

श्री गणराया

श्री गणराया

कृपावंत व्हावे श्री गणराया
भूलचूक माझी हृदयी धराया ॥धृ॥

चिंतामणी तू चिन्मय देवा
अनुतापी मी, तू करुणा ठेवा
व्दारी उभा मी नाम स्मराया ॥१॥

भवमोचक तव मंगलदृष्टी
अनुदिन लाभो तारक वृष्टी
हा भवबंध पार कराया ॥२॥

अनुष्ठान हे तव पुजनाशी
क्षणभंगुर मी, तू अविनाशी
साह्य होई मज अभय तराया ॥३॥

                        गंगाधर मुटे
..........................................

अट्टल चोरटा मी........!!

अट्टल चोरटा मी........!!

नभात हिंडतांना आणि तारे न्याहाळतांना
कळतच नाही मी कसा तल्लीन होवून जातो
ते दृष्य डोळ्यात मी पुरेपूर साठवून घेतो
आणि ते लुकलुकते लावण्य चोरण्यासाठी
मी चोरी करून जातो .....!!

जीवनाचे विविधरंग उलगडणारे शब्द
कुणीतरी सहज बोलून जातो
अलगद पकडून ते शब्द मी तादात्म पावतो
आणि दिव्यत्वाचे चार शब्द चोरण्यासाठी
मी चोरी करून जातो .....!!

ऐकतांना गुणगुण, पापण्या थबकतात
नजर स्थिर होवून मन डोलायला लागते
कुणीतरी मधूर तरंग हवेवर पेरून जातो
आणि ती नादब्रह्माची लय चोरण्यासाठी
मी चोरी करून जातो .....!!

वार्‍यापासून बळ चोरतो, सुर्यापासून आग
ढगापासून छाया चोरतो, संतांपासून राग
चोरतो मी ज्ञानमार्ग विवेकाच्या वृद्धीसाठी
सद्‍गुणांची उचलेगिरी अंतराच्या शुद्धीसाठी
असा अभय भामटा मी
असा अट्टल चोरटा मी.......!!

                                गंगाधर मुटे
.......................................................

हे खेळ संचिताचे .....!

 हे खेळ संचिताचे .....!


काजळील्या सांजवाती, चंद्रही काळोखला
का असा रे तू समुद्रा निर्विकारे झोपला

सर्वसाक्षी तू म्हणाला "सर्वमय आहेस तू"
हस्त माझा रेखतांना का असा भांबावला

हंबरूनी वासराने हंबरावे ते किती
आज गायीने पुन्हा तो मस्त पान्हा चोरला

तृप्त झाल्या क्रुद्ध वाटा, पावले रक्ताळूनी
का कशाला धोंड कोणी जागजागी मांडला

पाठराखा का मिळेना, का मिळेना सोबती
झुंजतांना एकला मी, श्वासही सुस्तावला

साठले कंठात होते, सप्तकाचे सूर मी
साद ती बेसूर गेली, नाद ही मंदावला

संचिताचे खेळ न्यारे, पायवाटा रोखती
चालता मी "अभय" रस्ता, काळही भारावला

गंगाधर मुटे
......................................................
(वृत्‍त- देवप्रिया)
......................................................

फ़ुलझडी..........!!!!

फ़ुलझडी..........!!!!

तो....
चार शिष्य,चार चेले, चार चमचे
मागेपुढे चालायला, उदोउदो करायला
कायम आपल्या दावणीला बांधून
स्वत:च स्वत:विषयी लिहिलेले पोवाडे
गाऊन घेतो त्यांचेकडून
आणि  एवढ्या शिदोरीच्या बळावर
वाढवू पाहतो.... आपल्या श्रेष्ठत्वाच्या कक्षा......!!

ते....
ते भक्तही तल्लीन होतात
लोळवून घेत स्वत:ला त्याच्या चरणावर
वारंवार त्याच्या पायाच्या धुळीचा
मस्तकाच्या मध्यभागी टिळा लावत... होतात बेभान
जणुकाही त्या चरणाखेरीज अन्य सर्वकाही निस्तेज,निष्प्रभ
अशी स्वत:चीच मनसमजावणी करत... सदासर्वकाळ....!!

क्षणिक का होईना पण
चित्तवेधक ठरत असतेच फ़ुलझडी..........!!!!
.
.                                             गंगाधर मुटे

...........................................................................

स्मशानात जागा हवी तेवढी

स्मशानात जागा हवी तेवढी


कसा जोम यावा खुरटल्या पिकांना, नवे बीज ते अंकुरावे कसे?
तणांचाच जेथे असे बोलबाला, तिथे अन्य काही रुजावे कसे?

पुन्हा आज होऊ नये तेच झाले, कशा थांबवाव्यात वाताहती?
हवेनेच केला जिथे कोंडमारा, तिथे प्राण जाणे टळावे कसे?

तुझा पिंड आहेच विश्वासघाती, तसा एक अंदाज आहे मला
तरी जीव गुंतून जातो तुझ्याशी, मनाचे पिसे कुस्करावे कसे?

जरी सत्य तू बोलशी मान्य आहे, परी त्यास आहे कुठे मान्यता?
सही आणि शिक्क्याविना व्यर्थ सारे, पुरावे तुझे मान्य व्हावे कसे?

कशी एकटी हिंडते रानमाळी, जरी अर्धवेडी न भीते कुणा
तिला फ़क्त भीती जित्या माणसांची, पशूंना तिने घाबरावे कसे?

कसा व्यर्थ नाराज झालास आंब्या, वृथा खेद व्हावा असे काय ते
फ़ळे चाखण्याचेच कौशल्य ज्याला, तया ओलणे ते जमावे कसे?

शिवारात काळ्या नि उत्क्रान्तलेल्या खुज्या माकडांचा धुमाकूळ तो
जिथे कुंपणे शेत खाऊन गेली, तिथे त्या पिकांनी लपावे कसे?

"अभय" काळजी त्या मृताची कशाला, स्मशानात जागा हवी तेवढी
समस्या इथे ग्रासते जीवितांना, विसावा कुठे अन्‌ वसावे कसे..!

.
.
                                                      गंगाधर मुटे
..................................................................................
(वृत्‍त - सुमंदारमाला)

..................................................................................

काही शेती संबधीत शब्दांचे ढोबळमानाने अर्थ.
खुरटणे = वाढ खुंटणे,
तण = पिकांत वाढणारे अनावश्यक गवत
ओलणे = ओलीत करणे,पाणी देणे
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

गगनांबरी तिरंगा ....!!

   गगनावरी तिरंगा ....!!

गगनावरी तिरंग्या फ़डकत असेच जावे
ओलांडुनी नकाशे तू ब्रम्हस्थान घ्यावे ....!!

तू प्राण भारताचा, शक्‍ती ध्वजा-पताका
संगे हिमालयाला येण्यास मार हाका
समवेत घे सह्यांद्री, मेरूस ये म्हणावे
ओलांडुनी नकाशे तू ब्रम्हस्थान घ्यावे ....!!

साथीस ब्रम्हपुत्रा, गोदावरी नि यमुना
धारा तरंग स्फ़ूर्ती, देईल पावलांना
कन्या भगीरथाची, रस्ते तिला पुसावे
ओलांडुनी नकाशे तू ब्रम्हस्थान घ्यावे ....!!


तारांगणे उद्याची, कक्षा तुझी असावी
ही मान भारताची, सर्वत्र उंच व्हावी
आता अभय मनाच्या धुंदीस या जपावे
ओलांडुनी नकाशे तू ब्रम्हस्थान घ्यावे ....!!


                             गंगाधर मुटे
.................................................

(वृत्‍त : आनंदकंद)

.........**.............**.........**......

मोरा मोरा नाच रे (बडबडगीत)

मोरा मोरा नाच रे (बडबडगीत)

मोरा मोरा नाच रे
अंकलिपी वाच रे
वाचता वाचता बोल रे
पृथ्वी कशी गोल रे

गोल चेंडू उडला
सुर्यावरती पडला
कान त्याचा कापला
म्हणून सुर्य तापला

ऊन, हवा आणि
गरम झाले पाणी
पाणी गरम झाले
वाफ़ होऊन आले

सोडूनिया धरती
वाफ़ गेली वरती
आभाळात मगं
तिचे झाले ढगं

ढग वाजे गडगड
वीज चमके कडकड
वारा सुटला सो-सो
पाऊस आला धो-धो

मोरा मोरा नाच रे
श्रावणाचा मास रे
नाचता नाचता सारा
फ़ुलवून दे पिसारा

                 गंगाधर मुटे
...................................

मुकी असेल वाचा

मुकी असेल वाचा 

कसा वाजवू टाळी, मी देऊ कशी दाद?
पहिला चेंडू छक्का, दुसर्‍या चेंडूत बाद

तुझे-माझे जमले कसे, करतो मी विचार
भाषा तुझी तहाची, मला लढायचा नाद

विसरभोळा असे मी सांगतो वारंवार
भूल पडते देणींची, घेणे असते याद

सरकारी खजिन्यावर मारून घ्यावा हात
चिरीमिरी दिली तरी मिटून जाईन वाद

"अभय" तुझे ऐकुनिया तो चिडला असेल; पण,
मुकी असेल वाचा तर देणार कशी साद?

                                 गंगाधर मुटे
…………………………………………

कुंडलीने घात केला

कुंडलीने घात केला

कसा कुंडलीने असा घात केला
दिशा शोधण्यातच उभा जन्म गेला

असे वाटले की शिखर गाठतो मी
अकस्मात रस्ता तिथे खुंटलेला

विचारात होतो अता झेप घ्यावी
तसा पाय मागे कुणी खेचलेला

खुली एकही का, इथे वाट नाही
हरेक पथ येथे कुणी हडपलेला?

पटू संसदेचा, तरी दांडगाई
म्हणू का नये रे तुला रानहेला?

दिशा दर्शवेना, मती वाढवेना
कसा मी स्विकारू तुझ्या जेष्ठतेला?

"अभय" चेव यावा अता झोपल्यांना
असे साध्य व्हावे तुझ्या साधनेला
      
                गंगाधर मुटे
...................................................
(वृत्त-भुजंगप्रयात)

पराक्रमी असा मी : हझल

पराक्रमी असा मी : हझल


माझ्या मनात नाही, कसलाच भेद येतो
पोटात भूक त्याच्या, जेवून मीच घेतो

ना लोभ,मोह,माया, नाहीच लालसाही
उष्टे,जुने-पुराने वाटून दान देतो

प्रेमात सावलीच्या सुर्यास पारखा मी
अंधार ही अताशा संगे मलाच नेतो

त्याच्या खुजेपणावर, त्यानेच मात केली
टुणकण उडून गजरा खोचून छान देतो

फ़िर्याद ही जरासी घेवून आज येता
कैवार रक्षणाचा खुर्चीत का दडे तो?

उच्चांक गाठतांना बेबंद धूर्ततेचा
उंटीणिला शिडीने चंगून चुंबते तो

ना साम्यवाद रुजला, नाही समाजवादी
बस धन्यवाद केवळ सर्वास आवडे तो

ते गाडगिळ असो वा, अथवा टिळक, मुटे ते
नावात एक धागा का "अभय" तुज दिसे तो?

                                 गंगाधर मुटे
………………………………………
चंगने = चढणे
………………………………………